Powstanie Styczniowe w Małogoszczy 21.02.2016

W dniu 21.02.2106 braliśmy udział w rekonstrukcji bitwy okresu Powstania styczniowego w Leśnej pod Małogoszczą. W 1863 roku w pobliżu Małogoszczy doszło do dwóch bitew oddziałów powstańczych z wojskami carskimi, pierwsza w lutym 1863 roku a druga we wrześniu 1863 roku. Niestety obydwie zakończyły się poraszką powstańców.

I Bitwa pod Małogoszczą

Generał Marian Langiewicz, będący dowódcą województwa sandomierskiego, przeprowadził w Górach Świętokrzyskich udaną koncentrację sił mających iść na Warszawę. W klasztorze w Wąchocku zgromadził 1400 ludzi, formując z nich oddziały jazdy, piechoty i służb. Założył tam kancelarię sztabową, ambulans, drukarnię i fabryczkę broni.

Rosjanie rozpoczęli za nim pościg, uderzając w kilku miejscach jednocześnie. 11 lutego pobił Rosjan w bitwie pod Słupią, zdobywając 1000 karabinów i 8 dział. Jego siły stale rosły. W Małogoszczu Langiewicz połączył swoje siły z idącym z Mazowsza oddziałem Antoniego Jeziorańskiego. Miał już teraz 2600 żołnierzy.

Dowódcy rosyjscy postanowili 24 lutego zaatakować Langiewicza z kilku stron naraz. Ksawery Czengiery miał uderzyć na Polaków od północy, Włodzimierz Dobrowolski od południowego wschodu, a Gołubow od południa. Pierwszy około godziny 10 zaatakował siły Langiewicza Dobrowolski, który prowadził oddział w sile 3 kompanii piechoty, szwadronu dragonów i 6 dział o dalekim zasięgu. Langiewicz skierował przeciw siłom Dobrowolskiego batalion Grudzińskiego i jednocześnie skierował batalion Czachowskiego, by ten oskrzydlił Rosjan. Jednak w tym momencie około godziny 11 uderzyła na Małogoszcz grupa Gołubowa i po zażartej, dwugodzinnej walce, zdobyła miasto. W tej sytuacji Langiewicz nakazał odwrót, który osłaniał kontratakami jazdy. Gdy w końcu przybyła grupa Czangierego, jej atak wywołał panikę w polskich wojskach, opanowaną jednak przez Langiewicza. Wojska polskie zdołały wycofać się do Bolmina, poniosły jednak ciężkie straty - 300 zabitych, 500 rannych, cały tabor i 2 działa. Do tak dużych strat wśród sił Langiewicza doszło w znacznej mierze z powodu ognia 6-u ciężkich dział rosyjskich. Tylko przytomność umysłu Langiewicza i kontrataki kawalerii zapobiegły masakrze polskiej grupy.

II Bitwa pod Małogoszczą

Bitwa powstania styczniowego, miała miejsce 16 września 1863 roku. Władysław Sokołowski ps. „Iskra” zaatakował Małogoszcz, prowadząc 400-osobowy oddział wojsk powstańczych (250 strzelców, 100 kosynierów i 50 kawalerzystów). Atak został jednak rozbity przez przeważające siły rosyjskie, które otrzymały przed bitwą znaczne wzmocnienie. Polacy zostali wyparci, grupa kosynierów dostała się do niewoli.

W księgach metrykalnych parafii w Małogoszczu zapisy dokonane przez ks. Nestora Bierońskiego potwierdzają, że obok licznej grupy powstańców wywodzących się z pobliskich miejscowości w oddziale wojsk narodowych byli ochotnicy z Włoch i Francji.

Mogiła powstańców znajduje się za ogrodzeniem cmentarza, bezpośrednio przy grobie 175 powstańców poległych w I bitwie małogoskiej. Długo nie przywiązywano uwagi do upamiętnienia ofiar drugiej bitwy, a mogiła była zapomniana i coraz bardziej zaniedbana. W roku 2007 powstała grupa inicjatywna, wywodząca się z Towarzystwa Przyjaciół Małogoszcza, która doprowadziła do odbudowy grobu. Został wystawiony nagrobek z bloku piaskowca zwieńczony żeliwnym krzyżem oraz tablica nagrobna z czarnego marmuru. Wyryto na niej napis: tu spoczywa 37 powstańców poległych w bitwie 16 września 1863 r. Cześć ich pamięci.

Źródło: Wikipedia